ΠΑΙΔΙ - ΧΑΣΤΟΥΚΙ - ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΗΘΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ

Το άρθρο αυτό προέκυψε ως σχόλιο στο άρθρο που μετα - δημοσιεύτηκε από την ιστοσελίδα http://tomadakis.blogspot.com/ με θέμα "το χαστούκι" πηγή του οποίου ήταν το site http://www.yourbaby.gr/. Πρόκειται για ένα άρθρο που αναπτύσσει το θέμα βάσει στατιστικών και μετρητικής έρευνας σε γονείς και ενήλικες που έχουν σχέση με παιδιά και πώς αυτή η σχέση συμπεριλαμβάνει ή όχι τη χρήση του χαστουκιού αιτιολογημένα ή μη.

Η οποιαδήποτε αναφορά και ενασχόληση με θέματα που αφορούν το παιδί και την ανάπτυξή του – κυρίως τη συναισθηματική – είναι κερδοφόρο και σε κάτι έχει να προβληματίσει τον καθένα που έχει σχέση με τα παιδιά, ενδιαφέρεται ουσιαστικά για τα δικά του παιδιά και είναι διατεθειμένος να επενδύσει στην ουσία όλου του "σύμπαντος" που περιστρέφεται γύρω από αυτό που λέγεται παιδί και ανάπτυξή του!
Οι στατιστικές πάντα έχουν να προσθέσουν ένα μικρό λιθαράκι στη γνώση και την κατηγοριοποίηση σχετικά με κάποιο θέμα. Στην σημαντικότητα της συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού όπως και της ψυχοσύνθεσης των ανθρώπων πολλές φορές η συλλογή στατιστικών και παραδειγμάτων εύκολα μας αποπροσανατολίζει από τις βασικές γραμμές ανάλυσης, σκέψης και προβληματισμού που οδηγούν στη βασική κατανόηση των προβλημάτων και την ουσιαστική ενασχόλησή μας προς μια δημιουργική και αποτελεσματική διαχείριση γεγονότων και συμπτωμάτων.

Το θέμα του «χαστουκιού στα παιδιά», όπως και παρόμοια θέματα αντιμετώπισης της συμπεριφοράς των παιδιών, αρκετές φορές λόγω του βάθους από το οποίο προέρχονται είναι δύσκολο να αναπτυχθούν από τη βάση τους και έτσι τις περισσότερες φορές η αναφορά σε αυτά περιορίζεται σε αποτελέσματα και συμπεράσματα, που πιθανόν να καλύπτουν ένα μόνο μέρος του προβλήματος απλοποιώντας το επικίνδυνα.

Η συμπεριφορά ενός παιδιού, που απλά θα λέγαμε, προκαλεί στο γονιό να κάνει χρήση ή μη του χαστουκιού όπως και η διάθεση του γονιού να χρησιμοποιήσει ή όχι το χαστούκι, ακόμα και από τη λεκτική τους διατύπωση δημιουργούν ένα τεράστιο συνθετικό δίκτυο θεμάτων μέσα στο οποίο περιληπτικά και ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε : την ποιότητα της συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού μέχρι εκείνη τη στιγμή και του ενηλίκου – γονιού ως παιδί, την προσαρμογή και συμμετοχή της μητέρας στα αρχικά στάδια ανάπτυξής του παιδιού, την ομαλή μετάβαση του παιδιού από το ένα στάδιο στο άλλο χωρίς καθηλώσεις, την ομαλή προσαρμογή του παιδιού από την εσωτερική του πραγματικότητα στην εξωτερική και τη θέση που το ίδιο «δίνει» στο εαυτό του σε όλη αυτή τη διαδικασία, την επεξεργασία που έχει κάνει ο γονιός σε σχέση με τη δική του παιδική ηλικία, τη διερεύνηση και το «ταξίδι» στη δική του ομαλή, αποστερημένη ή μη συναισθηματική ανάπτυξη, τις καθηλώσεις που πιθανόν επηρεάζουν ακόμη τη ζωή του, τον ουσιαστικό προβληματισμό του για το τι μπορεί να «κρύβεται» πίσω από την οποιαδήποτε προκλητική ή μη συμπεριφορά του παιδιού του ή δική του, την ερώτηση προς το παιδί και τον ίδιο τι μπορεί να σημαίνει με άλλα λόγια αυτό που δημιουργήθηκε μεταξύ του ίδιου και του παιδιού, αλλά και για τον καθένα χωριστά.

Όλα αυτά αποτελούν την ελάχιστη σε περιεχόμενα ομάδα δεδομένων και προβληματισμών που επηρεάζουν τις συμπεριφορές παιδιών και ενηλίκων οπότε αρχίζει να γίνεται σαφές ότι το συγκεκριμένο θέμα - ερώτημα δεν περιορίζεται απλά στην απάντηση του αν είναι ωφέλιμο ή μη να χρησιμοποιείται το χαστούκι!
Η εστίαση επίσης του ενδιαφέροντος μας επιφανειακά σε ένα τέτοιο θέμα καλύπτει και προσωπικές άμυνες να πάμε περισσότερο σε βάθος και να διερευνήσουμε περισσότερο την εσωτερική μας πραγματικότητα και πόσα από αυτή αντανακλώνται θετικά στην παρούσα ζωή μας ή πόσα από αυτά δημιουργούν άκαμπτες και παράδοξες συμπεριφορές.
Θα ήθελα επίσης να αναφέρω ότι το χαστούκι δεν προτείνεται ούτε αναιρείται ως «απάντηση» στη συμπεριφορά ενός παιδιού, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντική η στιγμή που θα επιλέξει να το χρησιμοποιήσει ή μη ένας ενήλικας και η οποία θα περιέχει την πλήρη, και μόνο την πλήρη, επίγνωση του λόγου για το οποίο το κάνει! Θα πρέπει να αποτελεί τη «φυσική κορύφωση η οποία είναι αναγκαία, και οι περισσότεροι γονείς γνωρίζουν τη στιγμή κατά την οποία το μόνο που δίνει τέλος σε ένα διεγερτικό παιχνίδι είναι ένα χαστούκι – το οποίο προσφέρει μια ψευδή, αλλά πολύ χρήσιμη κορύφωση. Αυτό συμβαίνει όταν ένα παιδί (που διακρίνεται για την αποστέρηση που έχει υποστεί και την αντικοινωνική τάση που έχει αναπτύξει καθώς και τις αμυντικές του ανησυχίες) δεν νιώθει ικανοποιημένο με το παιχνίδι, ή τη δραστηριότητα που ασχολείται, δεν μπορεί να τα χαρεί και νιώθει ότι απειλείται από κάτι που πηγάζει εσωτερικά.» (προσαρμογή κειμένου του D.W. Winnicott – 1958).

Όσο για την αναφορά που γίνεται για το θέμα «μέθοδο ανατροφής» θα ήθελα να παραθέσω τα εξής : «Η βάση της ανάπτυξης του παιδιού είναι η φυσική ύπαρξη του βρέφους μαζί με τις κληρονομημένες του τάσεις οι οποίες περιλαμβάνουν τις ορμές ωρίμανσης για προς τα εμπρός εξέλιξη.
Ας πούμε ότι ένα βρέφος έχει την τάση να χρησιμοποιεί τρεις λέξεις σε ηλικία ενός έτους και την τάση να περπατήσει περίπου στους 14 μήνες. Έχει επίσης την τάση να αποκτήσει την ίδια διάπλαση και ύψος με έναν από τους γονείς, να είναι έξυπνο ή χαζό ή δύσθυμο ή να έχει αλλεργίες. Με πιο άδηλους τρόπους αρχίζει τότε να υπάρχει, πρώτα στο βρέφος και στη συνέχεια στο παιδί, μια τάση προς την απαρτίωση της προσωπικότητας, κι όσο περνά ο καιρός και το παιδί μεγαλώνει ο όρος απαρτίωση αποκτά ένα όλο και πιο σύνθετο νόημα. (….) Όλα αυτά και πολύ περισσότερα ακόμη είναι αλήθεια για τα βρέφη. Έτσι ξετυλίγεται η ανθρώπινη φύση. ΑΛΛΑ, κι αυτό είναι ένα μεγάλο αλλά, η πραγματοποίηση των διαδικασιών ωρίμανσης του παιδιού, και μάλιστα την κατάλληλη στιγμή, εξαρτάται από μια αρκετά καλή περιβαλλοντική πρόνοια (μητρικό και οικογενειακό περιβάλλον). Αν το περιβάλλον είναι αρκετά καλό, το μωρό μεγαλώνει με τον προσωπικό του τρόπο! Η αρκετά καλή φροντίδα οικοδομεί στο βρέφος μια πίστη στη σταθερότητα, στην οποία μπορεί να προστεθεί μια αντίληψη της μητέρας ή του πατέρα ή της γιαγιάς ή της τροφού. Μια πρώτη αρχή περί ηθικής διαπαιδαγώγησης είναι ότι η ηθική διαπαιδαγώγηση δεν είναι υποκατάστατο της αγάπης. Στο ξεκίνημα η αγάπη μπορεί να εκφραστεί αποτελεσματικά μόνο με όρους φροντίδας του βρέφους και του παιδιού, που για μας σημαίνει εξασφάλιση ενός διευκολυντικού ή αρκετά καλού περιβάλλοντος, και για το βρέφος μια ευκαιρία να εξελιχθεί μ' έναν προσωπικό τρόπο σύμφωνα με τη σταθερή κλιμάκωση της διαδικασίας ωρίμανσης.
Οι γονείς που περιμένουν από το μικρό παιδί να συμμορφωθεί με τους κανονισμούς, πριν φθάσει στο στάδιο κατά το οποίο ο αυτό – έλεγχος έχει νόημα για το ίδιο, του στερούν την αίσθηση του επιτεύγματος και της εμπιστοσύνης στην ανθρώπινη φύση που πηγάζει από μια φυσική πρόοδο. Αυτό το είδος λανθασμένης συμπεριφοράς στην «εκμάθηση» αγνοεί τις διαδικασίες ωρίμανσης του παιδιού και τη βούλησή του να είναι σαν τα άλλα πρόσωπα και ζώα που βρίσκονται γύρω του.
Σε τέτοια ζητήματα η απάντηση είναι πάντοτε ότι υπάρχει μεγαλύτερο κέρδος από την αγάπη παρά από την εκπαίδευση. Αγάπη σημαίνει το σύνολο της φροντίδας του βρέφους και του παιδιού, που διευκολύνει τις διαδικασίες ωρίμανσης. Εκπαίδευση σημαίνει κυρώσεις, σημαίνει εμφύτευση γονεϊκών ή κοινωνικών αξιών πέραν της εσωτερικής ανάπτυξης και ωρίμανσης του παιδιού.
Από τη στιγμή που το παιδί μεγαλώνει προς την ενήλικη κατάσταση, δεν δίνουμε πλέον έμφαση στον ηθικό κώδικα που παραδίδουμε, αλλά σε κάτι πιο θετικό : στο άθροισμα των πολιτιστικών επιτευγμάτων του ανθρώπου. Και αντί για την ηθική διαπαιδαγώγηση παρέχουμε στο παιδί την ευκαιρία μιας δημιουργικότητας, που η άσκηση των τεχνών και της πρακτικής του ζην προσφέρει σε όλους όσοι δεν αντιγράφουν και δεν συμμορφώνονται, αλλά ευδοκιμούν αυθεντικά προς ένα τρόπο προσωπικής αυτό – εκφρασης.», D. Winnicott 1963.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό κατά τη γνώμη μου να θίγονται θέματα που αφορούν την ουσία στην ανάπτυξη του παιδιού απαλλαγμένη από τεχνικές, συμβουλές και εύκολες πρακτικές που σημασία δίνουν σε μια ρηχή συμπτωματολογία και όχι στο σημαντικότερο όλων, την εσωτερική πραγματικότητα που διαμορφώνεται στην ψυχούλα ενός παιδιού και το διευκολυντικό πλαίσιο που μπορούμε να του παρέχουμε για να γίνει ένας υγιής ψυχικά ενήλικας!