ΗΓΕΣΙΑ ΚΑΙ ΧΑΟΣ

Αν δούμε τον κόσμο ως ένα σύνολο σχέσεων, τότε είναι πιθανότερο να δούμε τον εαυτό μας ως τμήμα ενός ευρύτερου όλου, και αυτό μας δημιουργεί αισθήματα ταπεινοφροσύνης, ευθύνης, αλλά και ελευθερίας να διαμορφώσουμε το όλον όχι υβριστικά (δηλαδή εγωκεντρικά) αλλά διαλογικά.
Ενώ η Νευτώνεια αντίληψη για τη φύση μάς υποβάλλει την ιδέα της τάξης, της σταθερότητας και της προβλεψιμότητας, οι θεωρίες του χάους μας αποκαλύπτουν ότι η τάξη συνυπάρχει με την αταξία, η σταθερότητα με την αστάθεια και η προβλεψιμότητα με την απροσδιοριστία.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για τον τρόπο με τον οποίο διοικούνται οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί;
Δε θα μπορέσουμε να ενθαρρύνουμε την καινοτόμο συμπεριφορά των ατόμων σε μια επιχείρηση αν δεν την κατανοήσουμε ως ένα ανοιχτό, αυτό – οργανούμενο σύστημα, εντός του οποίου τα άτομα αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και αναπτύσσουν τη δημιουργικότητά τους με σχετικά απρόβλεπτο τρόπο. Οι θεωρίες του χάους μας καλούν να δούμε την αβεβαιότητα με άλλο μάτι : όχι ως ένα κακό που πρέπει να αποφευχθεί, αλλά ως απαραίτητη ανθρωπολογική συνθήκη για την ανάδυση του καινούριου.
Το διοικείν είναι μια απαραίτητα συμμετοχική υπόθεση.
Ο ρόλος του ηγέτη σε ένα κλειστό σύστημα είναι σχετικά εύκολος : να προβλέπει, να σχεδιάζει και να δίνει εντολές. Ο ρόλος του ηγέτη σε ένα ανοιχτό σύστημα είναι πολύ πιο σύνθετος γιατί είναι περισσότερο έμμεσος : να εμπνέει, νε πείθει, να είναι καταλύτης αλλαγών, να δημιουργεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναδύεται η αυτό – οργάνωση και η δημιουργικότητα των συνεργατών του.
Ο ηγέτης είναι καταλύτης, πρότυπο συμπεριφοράς και δημιουργός νοήματος. Επειδή γνωρίζει ότι η πραγματικότητα που διαχειρίζεται είναι πιο πλούσια από τη γλώσσα με την οποία προσπαθεί να την κατανοήσει, συνειδητοποιεί την ανάγκη της συλλογικής προσπάθειας, της συνθετικής δράσης, και της δημιουργίας κοινού τόπου.
Διάλογος είναι ο τρόπος υπάρξεως του ηγέτη.
Σε τελική ανάλυση, να ηγείσαι σημαίνει να βλέπεις δυνατότητες και να απορείς δημιουργικά.
Στους οργανισμούς, στις κοινωνίες και στην προσωπική μας ζωή, αγωνιζόμαστε να ανακαλύψουμε τρόπους με τους οποίους θα επιτύχουμε την αλλαγή. Αποτελεί ειρωνεία το γεγονός ότι πραγματοποιούμε αυτόν τον αγώνα σε έναν κόσμο ο οποίος αλλάζει διαρκώς, έχει εμπειρία στην αλλαγή. Η μεγαλύτερη ελπίδα να ξεπεράσουμε τις αναποτελεσματικές διαδικασίες αλλαγής που μας ταλαιπωρούν είναι να συμμαχήσουμε με τη ζωή, έτσι θα μπορέσουμε να μπούμε με περισσότερη χάρη στο χορό αυτού του δυναμικού σύμπαντος.
Στη λειτουργία ενός οργανισμού, μιας επιχείρησης αναγνωρίζουμε όλοι συναισθήματα όπως η αποτελμάτωση που προέρχεται από την εφαρμογή λύσεων οι οποίες έφερναν κάποτε αποτελέσματα αλλά τώρα είναι εντελώς ακατάλληλες, την αίσθηση ότι χάνουμε σταδιακά το έδαφος κάτω από τα πόδια μας εξαιτίας μιας συγχώνευσης, μιας αναδιοργάνωσης, του περιορισμού της παραγωγής, την απόλυση προσωπικού, του προσωπικού αποπροσανατολισμού. Αυτά όμως μπορούν να μας δώσουν και μια ελπίδα μαθαίνοντάς μας να αποδεχόμαστε την απόγνωση που νιώθουμε, θεωρώντας την ένα ακόμα βήμα το οποίο μας φέρνει πιο κοντά στη σοφία. Μας ενθαρρύνουν να καθίσουμε στη μη οικεία θέση της άγνοιας και να καταστήσουμε τους εαυτούς μας δεκτικούς σε ριζικά νέες ιδέες. Εάν αντέξουμε τη σύγχυση, κάποια μέρα θα αρχίσουμε να βλέπουμε ένα ολόκληρο νέο πεδίο, λαμπερό, το οποίο θα μας διαφωτίσει και θα διώξει τις πνιγηρές σκιές της τωρινής μας άγνοιας.
Σε κάθε οργάνωση είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουμε ότι αποτελούμε για τους εαυτούς μας και για τους άλλους τα αποφασιστικά μέσα με τα οποία θα πραγματοποιήσουμε αυτό το ταξίδι της ανακάλυψης. Είναι απαραίτητο να μάθουμε πώς να επιστρατεύουμε τη δημιουργικότητα, η οποία υπάρχει παντού στις οργανώσεις μας. Η νέα φυσική εξηγεί πειστικά ότι δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα η οποία να περιμένει να μας αποκαλύψει τα μυστικά της. Δεν υπάρχουν συνταγές ή φόρμουλες, ούτε κατάλογοι ή συμβουλές ειδικών που περιγράφουν την «πραγματικότητα». Εάν το ευρύτερο πλαίσιο είναι τόσο σημαντικό όσο μας εξηγεί η επιστήμη ότι είναι, τότε πραγματικά τίποτα δε μεταφέρεται. Καθετί είναι πάντα καινούριο, διαφορετικό και μοναδικό για τον καθένα από εμάς. Θα πρέπει να πειραματιστούμε όλοι μαζί προκειμένου να ανακαλύψουμε τι είναι λειτουργικό για μας και να υποστηρίξουμε ο ένας τον άλλο ως πραγματικοί εφευρέτες.
Οι ιδέες και οι πληροφορίες δεν αποτελούν παρά το ήμισυ αυτών που χρειάζονται προκειμένου να αποκαλυφθεί η πραγματικότητα.
Κατοικούμε σε έναν κόσμο ο οποίος εξελίσσεται όσο βρισκόμαστε σε αλληλεπίδραση μαζί του. Αυτός ο κόσμος είναι αδύνατον να μείνει στάσιμος, δεδομένου ότι αλλάζει διαρκώς, και είναι απείρως πιο ενδιαφέρων από οτιδήποτε φανταστήκαμε ποτέ.

Στο ανωτέρω άρθρο συμπεριλήφθηκαν αποσπάσματα από το βιβλίο «Ηγεσία και Χάος» της Margaret J. Wheatley.